به گزارش روابط عمومی مرکز مطالعات راهبردی ژرفا، واکسیناسیون گسترده در ایران طی چهار دهه گذشته، با پوشش بالای بیش از ۹۵ درصدی، نقش کلیدی در ریشه‌کنی بیماری‌های واگیر و نجات جان صدها هزار کودک ایفا کرده است. این دستاورد ملی، نمادی از قدرت ایران در حکمرانی سلامت محسوب می‌شود.

اندیشکده سلامت مرکز مطالعات راهبری ژرفا در سلسله مباحث “قدرت ایران در سلامت” به بررسی وضعیت واکسیناسیون و دستاوردهای آن در ایران پرداخته است.

بیماری های واگیر در دنیا و ایران سالیان سال است منجر به مرگ هزاران نفر شده است. قبل از انقلاب، بیماری های واگیری همچون سرخک، سرخجه، کزاز و … سالیانه منجر به مرگ جمعیت بسیاری از کودکان و جمعیت فعال جامعه میشد. براساس داده های رسمی، پیش از واکسیناسیون عمومی در ایران، یک‌چهارم از کل مرگ‌های نوزادی به دلیل کزاز نوزادی بود. سالیانه بین ۱۵۰ تا ۵۰۰ هزار مورد سرخک در کشور رخ می‌داد و سهم قابل توجهی از کودکان بدلیل بیماری های عفونی و واگیردار در ایران جان خود را از دست میدادند.

با شروع واکسیناسیون عمومی در ایران از ابتدای سال 1363 و توسعه برنامه واکسیناسیون که کم کم واکسن های ایرانی نیز در این برنامه قرار گرفت، سهم قابل توجهی از مرگ ها و بیماری های واگیر کاهش معنی داری پیدا کرد. بطوری که فقط در یک مقوله، واکسیناسیون سرخک توانست از ابتلای 250-300 هزار نفر و 1000 تا 2000 مرگ سالیانه پیشگیری کند. توسعه این برنامه ایمن سازی در سراسر ایران توانست پوشش اکثر 14 واکسن روتین کودکان را به 95 درصد برساند و بیش از 20 سال است هیچ موردی از دو بیماری مهلک فلج اطفال و آبله در ایران گزارش نشود و به مرحله ریشه کنی این بیماری برسیم. در حالی که این بیماری هم اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا وجود دارد.

بررسی های آماری دقیق نشان میدهد بخاطر ایمنی‌زایی بالای واکسن های روتین، کشور ایران توانسته است در سالهای مختلف سند جهانی حذف سرخک و سرخجه را از نهادهای بین المللی بعنوان الگوی موفق سلامت دریافت کند. سندی که کمتر کشوری آن را دریافت کرده اند. این مهم و حذف و کنترل بسیاری از بیماری های واگیر دیگر محقق نمیشد مگر با پوشش بالای واکسیناسیونهای جاری کودکان که اخیرا گروههای ضدواکسن اقدام به انتشار محتوای بی اساس و خلاف واقع برای ممانعت خانواده های ایرانی از تزریق واکسن میکنند.

از سویی وظیفه حکمرانی حوزه واکسیناسیون است که با انتشار اطلاعات لازم نسبت به روشنگری اثربخشی و عوارض ناشی از واکسن ها اقدام کند و از طرفی دیگر بایستی در فضای مشخص و قانونی با منتشر کنندگان شایعات و محتوای بی اساس درباره واکسیناسیون برخورد لازم صورت گیرد. داده های وزارت بهداشت نشان میدهد حدود 80 تا 85 درصد از موارد سرخک کودکانی هستند که به هر دلیلی واکسن دریافت نکرده اند و چنانچه تفکر واکسن ستیزی گسترش یابد، نتایج و عواقب آن چیزی خواهد بود که اینروزها اروپا و امریکا گرفتار است. بطوری که با کاهش پوشش واکسیناسیون در این کشورها، موارد ابتلا و به تبع آن مرگ و میر ناشی از آن در کودکان روند افزایشی دارد که منجر به نگرانی نهادهای سلامت محور شده است.

با این حال یکی دیگر از چالش های این حوزه، در دسترس بودن واکسن های روتین است. در سال اخیر به دلایل مختلف از جمله مساله تبادل ارزی ناشی از تحریم ها، خرید واکسن و مواد اولیه برای تولید آن در داخل دچار مشکل شده است و گاها این واکسن های حیاتی در کشور دچار کمبود میشود. برای حفظ دستاورد ارزشمند نظام سلامت، بایستی دولت تدابیر لازم برای فراهمسازی واکسن های ایمن لازم فراهم آورد.

برآیند شواهد و بررسی های علمی در 40 سال گذشته نشان میدهد پوشش بالای واکسیناسیون های جاری در کشور یک دستاورد عظیم و نشانه ای از قدرت کشور ما در بخش سلامت است. مداخله ای که به همت ساختار شبکه بهداشت و توان مجموعه های واکسن ساز داخلی باعث پیشگیری از ابتلا، مرگ و میر و بدحالی بسیاری از کودکان و جمعیت عمومی ایران طی سالهای متمادی شد. بنظر می رسد تلاش لازم برای حفظ این دستاورد در شرایط فعلی بسیار مهم است و این تدبیر باید در اولویت وزارت بهداشت و بخش های مختلف باشد.