به گزارش روابط عمومی مرکز مطالعات راهبردی ژرفا، اندیشکده علوم داده اخیرا به بررسی داده‌های مرتبط با میزان مشارکت و کیفیت رای مردم یزد در انتخابات‌های کشور پرداخته است، به نحوی که مقایسه میزان رای این استان نسبت به میانگین کشور و بررسی تعداد آرای نامزدهای مختلف در انتخابات‌های ریاست جمهوری در این پژوهش مدنظر قرار گرفته است.
بررسی میزان مشارکت و کیفیت رای مردم یزد در انتخابات‌های پس از ۱۳۸۰
به طور دقیق‌تر هدف از این پروژه، بررسی نقاط عطف مربوط به میزان مشارکت مردم یزد در انتخابات‌های پس از سال ۱۳۸۰ است، به نحوی که علاوه‌بر میزان مشارکت به کیفیت رای این استان نیز توجه شده است. در این پژوهش از داده‌های آشکار و رسمی وزارت کشور و از تحلیل اطلاعات توییت‌های شبکه اجتماعی ایکس(x) استفاده شده است، البته از تحلیل پیام‌های توییتری تنها در انتخابات ریاست جمهوری سال جاری استفاده شده و مضامین موجود در محتواهای مدنظر مورد بررسی قرار گرفته است.
آنچه در این تحقیق کمی و کیفی صورت گرفته است، استخراج الگوهای رفتاری مردم یزد در انتخابات‌ها و کشف نقاط متمایز نسبت به روند قابل پیش‌بینی است، به‌گونه‌ای که مردم یزد در بازه‌های زمانی مختلف چه میزان مشارکت در انتخابات‌ها داشته و چه مواقعی تغییر رفتار خاصی نسبت به کل کشور داشته‌اند.
مشارکت حداکثری مردم یزد در حماسه‌های سیاسی
براساس این پژوهش می‌توان یزد را در زمره استان‌هایی درنظر گرفت که الگوی رفتاری مردم آن منطبق با مشارکت حداکثری بوده است، البته در برخی نقاط هم کاهش مشارکت نسبت به میانگین کشوری دیده می‌شود که آن تغییر رفتارها کشف شده است، همچنین با بررسی میزان رای مردم یزد به نامزدهای جریانات سیاسی مختلف در انتخابات‌های ریاست جمهوری، مشاهده می‌شودکه این استان لزوما دارای گرایشات ثابت اصلاح‌طلبی یا اصولگرایی نیست و در زمان‌های مختلف به گرایشات مختلفی رای داده است.
لازم به ذکر است، الگوی رفتاری مردم یزد در برخی از شهرستان‌های آن لزوما منطبق با روند عملکردی کل استان نیست، به‌نحوی که در برخی انتخابات‌ها تعدادی از شهرستان‌ها با مشارکت کمتری نسبت به دوره‌های قبل در انتخابات شرکت کرده‌اند، اما در آن انتخابات‌ها مجموع استان یزد روند مشارکت افزایشی داشته است، البته بررسی دقیق این موضوع نیاز به آمار دقیق رسمی دارد که به طور شفاف و با جزئیات در اختیار عموم جامعه نیست.
همبستگی آماری بالای استان یزد در مشارکت انتخاباتی نسبت به میانگین کشوری
با بررسی میزان مشارکت مردم یزد در انتخابات‌ها دریافتیم که الگوی رفتاری این استان منطبق با روند مشارکت کشور است، که از آن اصطلاحا تحت عنوان همبستگی آماری یاد می‌کنند، به‌گونه‌ای که میزان افزایش یا کاهش مشارکت استان یزد کاملا متناسب با میزان افزایش یا کاهش تعداد کل آرای کشور در انتخابات‌های مختلف است.
مردم یزد در انتخابات‌ها اکثرا جزو استان‌های برتر کشور برحسب میزان مشارکت سیاسی هستند، به‌نحوی که سال ۱۳۸۰ استان اول، سال ۱۳۸۴ استان چهارم، سال ۱۳۸۸ استان دوم، سال ۱۳۹۲ استان دوم، سال ۱۳۹۶ استان اول و سال ۱۴۰۳ استان دوم در میزان مشارکت در انتخابات‌های ریاست جمهوری بوده‌اند.
سال ۱۴۰۰، معمای بزرگ مشارکت انتخاباتی استان یزد
استان یزد در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ با کاهش قابل توجه میزان مشارکت نسبت به عملکرد خود در دوره‌های قبل، رتبه یازدهم را کسب کرد و علامت سوال بزرگی را در رابطه با علت این اتفاق به وجود آورد، به نحوی که استان یزد در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ رتبه دوم سقوط میزان مشارکت را پس از استان البرز به خود اختصاص داد.
براساس آمار وزارت کشور در سال ۱۳۹۶ با ۹۳ درصد مشارکت و سال ۱۴۰۰ با ۵۸درصد مشارکت شاهد کاهش ۳۵ درصدی میزان رای این استان بودیم که ابعاد آن باید توسط کارشناسان جامعه شناسی و سیاست پژوهی مورد بررسی قرار گیرد.
عدم گرایش ثابت سیاسی مردم یزد در انتخابات‌های ریاست جمهوری
بررسی کیفیت رای مردم یزد در انتخابات‌های ریاست جمهوری از سال ۱۳۸۰ تاکنون نشان می‌دهد که سبد رای احزاب مختلف از جمله دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا اکثرا براساس شرایط سیاسی کشور و برحسب شخصیت سیاسی نامزدهای انتخاباتی در این استان پر شده است.
به عنوان نمونه براساس انتخابات‌های ریاست جمهوری استان یزد، گاهی شاهد میزان بالای رای اصلاحات به سیدمحمد خاتمی در انتخابات ۱۳۸۰ بودیم، برخی اوقات نیز نامزد اصولگرا در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸ یعنی محمود احمدی نژاد توانست اکثر رای مردم یزد را به خود اختصاص دهد، همچنین حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ آرای بالای این استان را به خود اختصاص داد اما اکثر مردم یزد در سال جاری به سعید جلیلی رای دادند.
البته همیشه مردم یزد به رئیس جمهور منتخب رای نداده‌اند و گاهی برخلاف اکثر آرای کشور سبد رای نامزد دیگری را پر کرده‌اند، به عنوان مثال مرحوم هاشمی رفسنجانی با اختلاف کم در مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴ به پیروزی رسید و انتخابات به مرحله دوم کشیده شد، اما یزدی‌ها در همان مرحله اول برخلاف اکثر آرای ملت به طور عجیبی با بیش از دوبرابر میزان اختلاف آرا به رقیب ایشان یعنی محمود احمدی نژاد رای دادند، همچنین محسن رضایی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ طبق آرای کشور نسبت به عبدالناصر همتی دارای اقبال بیشتری بود، اما براساس آرای مردم یزد با اختلاف بیشتر این نتیجه برعکس بود، علاوه‌بر آن مسعود پزشکیان رئیس جمهور منتخب کشورمان در مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ در سطح کشوری آرای بیشتری را به خود اختصاص داد، اما سعید جلیلی در صندوق‌های انتخاباتی استان یزد آرای بیشتری داشت.
ایجاد جریان همگرایی و واگرایی برخی استان‌ها نسبت به میانگین مشارکت کشوری
براساس بررسی میزان مشارکت استان‌ها در انتخابات‌های ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی می‌توان دریافت که از سال ۱۳۹۸ به بعد، برخی استان‌ها در زمره استان‌های با مشارکت بالا و بعضی دیگر در دسته استان‌های با مشارکت پایین قرار گرفتند.
با فرض ثابت بودن میانگین مشارکت کشوری، براساس نمودار فوق می‌توان مشاهده کرد که از سال ۱۳۹۸ به بعد، تعدادی از استان‌ها مانند خراسان جنوبی، کهگلویه و بویر احمد، اردبیل و به ویژه یزد به سمت مشارکت حداکثری گرایش پیدا کرده‌اند، همچنین برخی دیگر از استان‌ها مانند تهران، فارس، کرمانشاه و گیلان به سمت کاهش مشارکت پیش رفته‌اند که علت اساسی آن‌ها می‌تواند از سوی کارشناسان مربوطه بررسی شود.
براساس نمودار فوق می‌توان تحلیل کرد که اکثر استان‌هایی که به سمت مشارکت بالا گرایش پیدا کردند، قبلا هم میزان آرای بالایی نسبت به میانگین کشور داشتند و همچنین بیشتر استان‌هایی که اخیرا مشارکت پایینی در انتخابات‌ها داشته‌اند، دارای سابقه مشارکت کم در سنوات انتخاباتی کشور بوده‌اند، با این حال نکته قابل توجه آن است که روند واگرایی میزان مشارکت آن‌ها پس از انتخابات مجلس شورای اسلامی 1398 افزایش یافته و می‌توان گفت که مشارکت حداقلی در برخی استان‌ها در حال تثبیت شدن است که جلوگیری از این بحران به پژوهش متخصصان امر مرتبط می‌شود.
با توجه به مطالب فوق، پروژه پژوهشی بررسی میزان مشارکت و کیفیت رای مردم یزد در انتخابات‌های دو دهه اخیر به ما نشان داد که الگوی رفتاری این استان در انتخابات‌ها اکثرا منطبق با میانگین مشارکت کشوری بوده و جزو استان‌های با مشارکت حداکثری محسوب می‌شود، البته علل کاهش مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ قابل بررسی است، از طرف دیگر گرایش سیاسی این جغرافیا ثابت نبوده و بیشتر با توجه به اقبال سیاسی کشور جهت‌گیری داشته است.
