به گزارش روابط عمومی مرکز مطالعات راهبردی ژرفا، ششمین نشست راهبرد با محوریت توسعه سواحل مکران شنبه 20 مردادماه برگزار شد.
در ابتدای نشست دکتر ایزدخواه نماینده مجلس دوازدهم شورای اسلامی ضمن بیان اهمیت برنامه ریزی در سطح منطقه، در پاسخ به این سوال که آیا اقتصاد مبتنی بر دریا میتواند بعنوان یک پیشران اقتصادی عمل کند؟ تشریح کردند:
در کشور ایران موضوع توسعه و پیشرفت منطقه ای امروز دچار آسیب جدی است. برنامه ریزی منطقه ای آنچنان اصالت و موضوعیتی در برنامه ریزی ندارد و اکثر برنامه ها بخشی و وزارتخانه محور است. ما کشوری هستیم که باید الگوهای متفاوتی در پیشرفت یا توسعه بکار گیریم. ما نمیتوانیم همانطور که خراسان را آباد میکنیم، خوزستان یا سیستان و بلوچستان را نیز آباد کنیم. یکی از ضعف های موجود در این رابطه عدم وجود یک نهاد متولی پیشرفت است. استاندار و مقامات محلی دخالتی در سیاست ها ندارند و فقط مجری برنامه های وزارتخانه هستند؛ بنابراین در نحوه پیشرفت منطقهای هیچ گونه دخل و تصرفی ندارند؛ مگر در حد توزیع تسهیلات بانکی. در دهه ۶۰ شمسی متولی پیشرفت به جهاد سازندگی واگذار شد و این خلا توسط جهادسازندگی پر شده، چون منطقه در نگاهش اصالت داشت؛ اما امروزه مناطق دارای متولی خاصی در امر توسعه و پیشرفت نیستند. نمایندگان مجلس در بسیاری از موارد نقش برنامه ریز منطقه ای را ایفا می کنند. بعنوان مثال برای حل مسائل پیش پا افتاده بر نماینده فشار آورده میشود، این معضل ناشی از نبود نهاد متولی پیشرفت منطقهای است.
منطقه مکران از نظر گستردگی و ظرفیت های موجود در حد و اندازه یک کشور است. ما هیچگونه منطقه محرومی در ایران نداریم، محروم به مکانی گفته میشود که منابعی نداشته باشد و باید از بیرون به آن منابع و ظرفیت تزریق شود؛ ما در کشورمون منطقه مظلوم داریم یعنی منطقه ای که مرکز حاکمیت آن را نمی بیند و به وزارتخانه ها متوسل هستند. علاوه بر ظرفیت دریا بلوچستان از جنبههای مختلفی همچون کشاورزی و گردشگری بی نظیر است. مکران می تواند لوکوموتیو توسعه کشور باشد. عموم مسئولین چون منطقه را بخوبی نمی شناسند چنین باوری ندارند.
جایگاه مکران در تقسیم کار ملی چگونه میتواند باشد؟
یکی از مسائل ما در بخش صادرات است. در بحث صادرات بسیار ضعیف عملکرده ایم، هم در بخش مواد خام و هم در محصولات ساخته شده بدین گونه عمل شده است. اینکه کشور های دیگر بیایند محصول مورد نیازشان را در ایران جمعآوری کنند و به خارج ببرند، اسم این صادرات نیست. صادرات یعنی شما گشایش بازار در کشور هدف داشته باشید. یکی از ضعف های موجود، در این عرصه کمبود رایزن اقتصادی انگشت شمار است. انجمن های صنعتی و صادراتی که در کشور فعال هستند به دلیل اینکه فضای باز و مناسبی برای آن ها در نظر گرفته نمی شود، دارای عملکرد ضعیفی هستند و دولت از آنها به عنوان پیشران صادرات استفاده نمیکند. امروز با توجه به شرایط حاکم بر کشور و وجود مشکل تحریم، راهکار اصلی برون رفت از بسیاری از مشکلات افزایش صادرات است. در این راستا ما نیاز به هاب های صادراتی داریم. قطعأ منطقه مکران میتواند بعنوان یک قطب صادراتی عمل کند. مسأله ما در این موضوع عدم وجود زیرساخت نیست. ما نیاز به آرایش نهادی در صادرات داریم. یک سازمان ضعیف مانند سازمان توسعه تجارت بیش از اینکه توسعه دهنده صادرات باشد، محدود کننده صادرات شده و اسیر مسائل شرکتداری شده است. صادر کننده نمی تواند یک برنامه کوتاه مدت داشته باشد. در بلند مدت بنشیند. ما باید نگاه دولتی را کنار بزاریم و از تشکل هایی که دارای تجربه ریل گذاری در زمینه صادرات هستند، استفاده کنیم. بنابراین نهاد دولت باید بعنوان یک شتاب دهنده توسعه و پرورشگر عمل کند. در منطقه مکران برای واردات بسیج شده ایم اما برای صادرات خیر. صادرات بدوی مانده، اما در بخش واردات پیشرفته عمل کرده ایم. در حال حاضر نمیتوان یک کشتی را در مکران پیدا کرد که تخصصأ روی صادرات خرما کار کرده باشد. درحالیکه ما دومین صادرکننده خرما هستیم. این نشان می دهد که ما در بخش صادرات به شکل سازمان یافته و منظم عمل نکرده ایم. در این رابطه با ایجاد آرایش نهادی می توان به افزایش صادرات کمک کرد. نقش مکران در تقسیم کار ملی می تواند قطب صادرات باشد.
زنجیرههای اقتصادی منطقهای در پیشرفت مکران چه تأثیری دارد؟
عوامل ما باید در راستای تامین زنجیره صادرات حرکت کنند. بعنوان مثال این منطقه با مشکل کم آبی مواجه نیست. مسأله اصلی سو مدیریت آب در منطقه است. به عنوان مثال ما در یکی از بازدید ها با سیل مواجه شدیم و علت آرا جویا شدیم. به این نتیجه رسیدیم که آب سد را نتوانستند ذخیره کنند و آب سد سرریز شده و به بیابان وارد میشود. این وضعیت مدیریت آب در منطقه است. یکی دیگر از مشکلات ما عدم شکل گیری زنجیره ارزش هاست. این امر مستلزم نگاه منطقه ای است. به جای پرتاب پروژه باید روی این موضوع سرمایه گذاری کنیم. بنده در رابطه با صادرات مطالعات دیگری روی محصولات پلیمری داشته ام. مطالعات نشان داد که صادراتی به پاکستان صورت نمی گیرد. حال مشکل چه بود! تاجر محلی نیاز پاکستان را نمی شناخت. این در حالی است که پاکستان از کشور عربستان محصولات پلیمری خود را تامین می کند.
رویکرد اقتصاد مقاومتی در پیشرفت مکران چه تأثیری دارد؟
اقتصاد مقاومتی متوجه مصرف نیست، بلکه متوجه تولید است. اقتصاد مقاومتی یعنی منابعی را بکار بگیرید و روش هایی را خلق کنید که تا حالا دیده نشده است. بعنوان مثال شبکه مویرگی صادراتی ما می تواند شبکه مبارزه ما با فقر در منطقه باشد. وقتی نگاه ما به صادرات دولتی باشد دچار مشکل خواهیم شد. علت اینکه در تأمین ارز و کار بانکی مشکل داریم؛ همین دولتی شدن نگاه ما به امور است. ما در مسیر توسعه باید ضریب یک را به عوامل انسانی دهیم، نه به شاخص های دیگر. زیرا در کشور ما ساختار بورکراتیک کارایی چندانی ندارد. بروکراسی اداری توانایی مدیریت داخلی منطقه را ندارد. بنابراین تاکید بر سازوکار محلی، فرهنگ محلی و روابط محلی می تواند مفید باشد. مدیریت منطقه مکران باید مردم محور باشد. لازمه این کار شکل گیری یک جنبش مردمی از پایین به بالا و اعتماد به آنهاست.
