مقدمه:
جهت برنامه­ ریزی و پیش ­بینی روند هر حوزه­ های نیاز به وضعیت ­شناسی وضع موجود آن بخش می­باشد، تا بتوان براساس آن راهبردها و سیاست­های مشخصی را طراحی و اجرا نمود؛ بر همین اساس سعی شده است در این گزارش سعی شده به بررسی وضعیت و روند گردشگری در کشور در حوزه­ های مختلف گردشگری(داخلی و خارجی) پرداخته شود، در واقع در این گزارش به بررسی روند وضع موجود و پیش­بینی حوزه گردشگری داخلی و خارجی(ورودی و خروجی) پرداخته شده است. براساس نمودار شماره 1، در مرحله اول با تحلیل سیاست­ها و برنامه­ های توسعه ه­ای بخش گردشگری به بررسی قوانین و سیاست­های موجود در حوزه گردشگری (برنامه اول تا پنجم توسعه قبل از انقلاب و برنامه اول تا ششم توسعه پس از انقلاب) پرداخته شده است. در مرحله دوم وضع موجود در سه حوزه گردشگری داخلی، ورودی و خروجی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در مرحله سوم سعی شده است با پیش ­بینی روند حوزه گردشگری به توجه به وضع موجود جایگاه و چالش ­های پیشرو حوزه مورد تحلیل قرار گرفته و در نهایت در مرحله چهارم با بررسی عوامل درونی(قوت و ضعف) و عوامل بیرونی(فرصت و تهدید) این حوزه نسبت به تدوین راهبردها و اقدامات اساسی اقدام لازم صورت پذیرد.

وضعیت گردشگری داخلی

طبق آمار شورای جهانی سفر و گردشگری بیش از 75 درصد از تعداد سفرها و درآمدهای حاصل از صنعت گردشگری بوسیله گردشگران داخلی انجام می­پذیرد، که خود نشان از جایگاه و اهمیت ویژه به موضوع گردشگری داخلی کشور می باشد، در حالی که متاسفانه با بررسی مختصر در سیاست­ها و برنامه­های توسعه گردشگری کشور به این نتیجه خواهیم رسید که گردشگری داخلی علی­رغم تاکید فراوان در سیاست­ها و برنامه­ها، در حوزه اجرا و اقدام به موضوع گردشگری داخلی کمتر توجه شده است. طبق گزارش کشوری که در تابستان 1395 توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در خصوص میزان مسافرت داخلی مردم انجام شده است، حدود 36 درصد از مردم گزینه سفری را در طی سال جاری انجام نداده­اند را داشته­اند، که نشان از عدم برنامه­ریزی مناسب جهت توزیع سفر ارزان و مناسب در میان اقشار مختلف مردم دارد، که نیازمند توجه ویژه نسبت به این موضوع را می­رساند.

بنا به روایت «شورای جهانی سفر و گردشگری»، در سال 2019 در مجموع و در سطح جهان، درآمد حاصل از سفر گردشگران داخلی 5/ ۲ برابر درآمد حاصل از سفر گردشگرانی بوده است که به کشورهای دیگر سفر کرده‌اند. همچنین در ابعاد جهانی و در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱9، درآمد حاصل از گردشگری داخلی کشورها به‌طور میانگین سالانه به‌میزان ۴ درصد افزایش داشته است.

نام ایران به‌عنوان کشور دوازدهم به‌چشم می‌خورد که در بازه هفت‌ساله میان سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷، میزان هزینه‌کرد گردشگران داخلی آن به‌مقدار مطلق ۱/ ۵ میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۷ گردشگران ایرانی در سفر به مقاصد داخلی رقمی معادل ۴/۱۶ میلیارد دلار هزینه کردند که این عدد ۳/۷۸ درصد از کل درآمد موجود در صنعت توریسم کشور را تشکیل می‌دهد.

وضعیت گردشگری ورودی

با بررسی وضعیت و روند گردشگران ورودی به کشور میتوان به این نتیجه رسید که بیشتر مسافرین ورودی به کشور از کشورهای همسایه بوده و که بیشتر با اهداف مذهبی و درمان وارد کشور شده ­اند، بر همین اساس لازم است در سیاست­ها و برنامه­ های توسعه ه­ای کشور، در برنامه­ ها و طرح­ های وزارتخانه تخصصی گردشگری کشور و سایر دستگاه­ های دخیل در حوزه گردشگری، توجه ویژه­ای به کشورهای همسایه صورت پذیرد. از طرفی با توجه به آمارهای موجود کمتر از 1 درصد از گردشگران ورودی به کشور بصورت گروهی و همراه تور وارد کشور شده­اند که این نوع ورود گردشگران معایب فراوانی را میتواند به همراه داشته باشد، لازم است متولیان حوزه گردشگری با هدف افزایش ورود مسافران به صورت گروهی و خانوادگی(به همراه تور) سیاست­ها و برنامه­ های مشخصی را تهیه و نسبت به  اجرایی آن اقدامات لازم را بعمل آورند.

وضعیت گردشگری خروجی

براساس وضعیت­ سنجی صورت گرفته مشخص گردید وزارت گردشگری با هدف جذب گردشران ورودی به کشور نسبت به شناسایی و الویت­ بندی کشورها جهت بازاریابی و تبلیغات اقداماتی را صورت داده است، در حالی که در زمینه تورها و سفرهای خروجی نسبت به شناسایی و الویت­بندی کشورهای هدف(با هدف تسهیل­ سازی سفر به این مقاصد) اقدام خاصی انجام نداده و کشورهای دیگر(ترکیه و امارات) با ایجاد شرایط مناسب جهت مسافرت گردشگران ایرانی نسبت به جذب مسافرین اقدام میکنند، چنانچه در آمارها نیز مشخص بوده است به همان تعداد که گردشگران ورودی داریم به همان میزان نیز گردشگران خروجی داریم که باعث خروج ارز از کشور(با احتساب هزینه کرد متوسط 1330 دلار برای هر گردشگردر منطقه جنوب آسیا) در مجموع حدود 10 میلیارد دلار شده است.

تعیین راهبردهای تحقق تصویر کلان بخش

در تحقق راهبرد کلان بخش سه راهبرد اصلی برای حوزه گردشگری تعیین شده است.

الف) توسعه گردشگری بین المللی و جلب حداکثری گردشگران خارجی

ب) توسعه گردشگری خروجی با هدف کشورهای جهان اسلام

ب) توسعه و ساماندهی گردشگری داخلی